İNANÇLI İŞLEM NEDİR?

İnançlı işlem, kanunda düzenlenmemiş olsa da, uygulamada karşımıza çıkmaktadır. İnançlı işlem, inananın bir borç için teminat olarak veya bakımını, yönetimini vs. sağlamak üzere malvarlığındaki bir şey veya hakkı, güçlü bir hukuki durum oluşturmak amacıyla inanılana kazandıran, sonra da onu tekrardan devredilmesini gerektiren bir işlemdir. Yargıtay kararlarında geçen bir başka tanıma göre, inançlı işlemi konu alan sözleşmeler, inananın, bir hakkını belirli bir süre veya belirli bir amaçla inanılana geçirmeyi, inanılanın da inananın emir ve talimatlarına göre kullanıp, amaç gerçekleşince veya süre dolunca hakkı tekrar inanana devretmeyi yüklendiği sözleşmelerdir.

KİŞİLERİ İNANÇLI İŞLEM YAPMAYA YÖNLENDİREN SEBEPLER NELERDİR?

Kişileri inançlı işlem yapmaya yönlendiren pek çok sebep bulunabilecek olsa da, uygulamada en sık rastlanılan sebepler aşağıdaki gibi sayılabilir:

- Gizlenmek amacıyla yapılabilir. Örneğin Hasan, bizzat yapmak istemediği bir işi, Hüseyin’in arkasına saklanıp ona yaptırarak ve daha sonra ikinci bir işlemle işin tekrar kendisine iadesini sağlamak amacı ile inançlı işleme başvurabilir.

- Alacaklılardan mal kaçırmak için yapılabilir. Örneğin; Kemal, borçlarından dolayı üstünde bir mal görünmemesi ve alacaklıların ona karşı icra takibi başlatmaması için mallarını başkasına devretmiş ve ileride yapılacak bir işlem ile tekrar mallarının kendisine devrini sağlamak isteyebilir. Bu durum muvazaalı işleme de konu olabileceğinden, işlemin muvazaalı mı yoksa inanç bir işlem mi olduğu da değerlendirilmelidir. Yargıtay, bu değerlendirmeyi yaparken tarafların iradelerine önem vermek suretiyle direkt işlemin muvazaalı sonucuna ulaşılmayıp somut olaya göre belirleme yapılması gerektiği yönünde kararlar vermektedir.

- Kanundaki bazı hükümlerden kaçınmak amacıyla yapılabilir. Örneğin yabancı ülke vatandaşları kural olarak, Türkiye’de köy statüsündeki bir yerde taşınmaz sahibi olamazlar ve bu sebeple köyde taşınmaz alabilmek için Sadullah ile anlaşan Leonardo, bu kısıtlama kalkana dek, taşınmazı Sadullah‘a aldırabilir.

- Teminat amacıyla yapılabilir. Bir alacağa teminat sağlamanın kefalet, rehin gibi yolları varsa da bu yolların daha zahmetli ve alacağın sağlanmasının belirsiz oluşundan dolayı taraflar inançlı işlem yapmak suretiyle de bu amacı sağlayabilir.

- Bir malın bakımı, yönetimi gibi işlerini gerçekleştiremeyen kişiler, bu malın idare edilmesi amacıyla da inançlı işleme başvurabilir.

- Bir alacağın tahsil edebilmek amacıyla da bu işlemlerin yapılması söz konusu olabilir.

İNANÇLI İŞLEM TÜRLERİ NELERDİR?

İnançlı işlemin saf inançlı işlem, karma inançlı işlem gibi türleri vardır.

Saf inançlı işlem, genel olarak inananın yararına yapılan işlemlerdir. Bu anlamda inanan ile inanılan arasındaki ilişkisi vekâlet ilişkisi sayılabilir. Tahsil amacıyla yapılan inançlı işlemler ve malın idaresine ilişkin inançlı işlemler, saf inançlı işlemdir. Örneğin; Almanya’da yaşayan Salih, Türkiye’deki taşınmazının yönetimini yapamamakta ise, taşınmazı ile ilgili işlerin idare edilebilmesi amacıyla inançlı işlem yapıp daha sonra taşınmazının kendisine devrini isteyebilir. Yine Türkiye’ye uzun süre boyunca gelemeyecek Mehmet, Türkiye’deki aracının muayenesinin, bakımının vb. yapılabilmesi için güvendiği bir arkadaşına veya kardeşine aracı devrederek inançlı işlem yapıp daha sonra aracın kendisine verilmesini isteyebilir.

Karma inançlı işlem ise, genel olarak inanılan yararına yapılan işlemlerdir. Teminat amacıyla yapılan inançlı işlemler buna örnek olarak verilebilir.

BİR MÜLKİYETİN İNANÇLI İŞLEM İLE TEMİNAT AMACIYLA DEVREDİLEBİLMESİNİN ŞARTLARI NELERDİR?

Mülkiyetin teminat amacıyla devrini içeren inançlı işlemlerin yapılabilmesi için bir inanç anlaşmasının yapılması ve mülkiyetin devredilmesi gerekir. Taşınırların teminat olarak gösterildiği durumlarda bu anlaşma herhangi bir şekilde yapılabilir. Bununla birlikte bir taşınmazı konu edinen inanç anlaşmalarının tapuda resmi şekilde yazılı olarak yapılması gerekir. Yine inanç anlaşması ilişkin bir uyuşmazlık ancak yazılı bir belge ile ispatlanabilecektir.