KARŞILIKSIZ ÇEK DÜZENLEME SUÇUNUN CEZASI NEDİR?

Çek, ticari hayatta geniş bir kullanım alanına sahip, bir bankaya hitaben yazılan, Türk Ticaret Kanunu’nun 780. maddesinde öngörülen unsurlardan oluşan ödeme aracı niteliğinde bir kıymetli evrak türüdür. 

Uygulamada şirketler veya bireylerin yaptıkları satışlarda sıklıkla çek kullanıldığını görmekteyiz. Ancak ekonomik sıkıntılar ve ticari hayattaki dalgalanmalar sebebiyle çekin ödeme gününde bankaya ibraz edilmesi halinde bankada bir karşılığının olmaması gibi bir durum söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle yapılan satıştan veya benzeri işlemlerden dolayı, ödeme yerine çek alınması halinde kişilerin son derece dikkatli olması gerekmektedir.

Çekin bankaya ibrazı halinde, çeki düzenleyen kişinin banka hesabında bu miktarı karşılayacak ölçüde paranın bulunmaması durumunda, çekin üzerine ‘’KARŞILIKSIZDIR’’ ibaresi basılır. Karşılıksızdır ibaresi basılıp tarih atılmasının akabinde çek kişiye iade edilir.

Karşılıksızdır ibaresini basan bankanın çek sebebiyle sorunluluğu ise sınırlıdır. 29 Ocak 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere bankaların süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için karşılığının bulunmaması halinde ödemekle yükümlü oldukları tutar 2.670 TL olarak belirlenmiştir. Çek bedelinin 2.670 TL’den fazla olması halinde bu tutarı aşan kısım bakımından bankanın herhangi bir sorumluluğu doğmayacaktır.  

Çek, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmelidir. Aksi halde bankanın karşılıksız çekle ilgili ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erecektir.

ÇEKİN KARŞILIKSIZ ÇIKMASI HALİNDE BORÇ NASIL TAHSİL EDİLEBİLİR?

Çekin karşılıksız çıkması halinde ilk olarak çeki düzenleyen kişinin sorumluluğu doğmaktadır. Kişiler kendi hesaplarında mevcut olan paradan daha fazlası için çek düzenleyemezler. Çünkü çek bir ödeme aracı olduğundan bankaya ibraz edilmesi halinde çekte belirtilen bedelin derhal ödenmesi gerekmektedir.

Öncelikle hamil bankaya başvurarak çekin karşılıksız olduğunu tespit ettirmeli ve bankanın sorumluluğunda olan 2.670 TL olan sorumluluk bedelini almalıdır.

Çekin karşılıksız olduğunun banka kanalıyla tespitinin ardından çekin tahsili için kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla icra takibi yoluna başvurulmalıdır. Eğer borçlunun mal kaçırma şüphesi var ise ihtiyati haciz kararı da alınabilmektedir.

Çeki düzenleyen kişi ile beraber eğer çeki ciro eden kişilerde var ise, cirantalara karşı da icra takibi yoluna başvurulmalıdır. Aleyhine icra takibi başlatılan kişilere ödeme emri gönderilir. Beş gün içerisinde itiraz edilmemesi halinde onuncu günün sonunda icra takibi kesinleşir. Haciz aşamasına geçilir ve borçluların malları borç miktarı oranında satılarak çek bedeli, karşılıksız çek tazminatı, faizler ve harici masraflar alacaklıya ödenir.

ÇEKİN KARŞILIKSIZ ÇIKMASI HALİNDE ÇEKİ DÜZENLEYENE HAPİS CEZASI VERİLİR Mİ?

Çekin karşılıksız çıkması halinde hamilin şikâyeti üzerine, çeki düzenleyen kişi adına ‘’karşılıksız çek düzenleme suçundan’’ dolayı ceza davası açılır. Hamilin şikâyette bulunabilmesi için karşılıksız çek düzenleme suçunu öğrenmesinden itibaren 3 ay içerisinde ve en geç 1 yıl içerisinde şikâyette bulunması gerekmektedir.  Aksi halde belirtilen sürelerin hak düşürücü olması sebebiyle karşılıksız çek için herhangi bir ceza davası süreci başlatılamaz.

İcra Ceza Mahkemeleri tarafından yapılan yargılama neticesinde öncelikle çeki düzenleyene adına adli para cezası verilir. Hâkim rakamı belirlerken kişinin ekonomik durumunu da göz önüne alarak bir güne tekâmül eden adli para cezası için; 20 TL’den az ve 100 TL’den fazla olmayacak bir rakama hükmederek toplam ceza miktarını belirlemektedir.

Karşılıksız çeki düzenleyen kişinin, hakkında verilen adli para cezasını ödememesi halinde ise, adli para cezası hapis cezasına çevrilir.

Kişinin bir daha karşılıksız çek düzenleme suçunu işlememesi için çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı da uygulanabilir. Böyle bir ceza alan kişi elinde var olan çek defterlerini ilgili bankaya verir ve daha fazla çek düzenleyemez.