ACELE KAMULAŞTIRMA NEDİR?

ACELE KAMULAŞTIRMA NEDİR?

Kamulaştırma; Anayasa ile korunma altına alınmış olan mülkiyet hakkının kamu yararı gerekçesi ile sınırlandırılmasıdır. Olağan durumlarda kamulaştırmaya esas taşınmazın bedelinin tespit edilerek bu bedelin taşınmaz malikine ödenip tapu kaydının idare üzerine geçirilmesiyle kamulaştırma işlemi sağlanmaktadır. Olağan durumlarda bu sınırlandırma, “kamulaştırma” adı verilen idari ve yargısal işlemler silsilesi ile yapılırken, bazı istisnai durumlarda, taşınmazın vakit kaybetmeksizin kamulaştırması gerekebilir. Bu istisnai durumlar Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenen “acele kamulaştırma” müessesesi ile düzenlenmiş olup, olağanüstü sayılabilecek birtakım hal ve koşullarda, kamulaştırma yapılmak istenen taşınmaz hakkında, bilirkişi tarafından bedel tespitinin yapılması dışındaki tüm işlemler sonradan yapılmak üzere acele kamulaştırma kararı verilebilmektedir.

Acele kamulaştırma normal kamulaştırmadan farklı olarak yurt savunması veya olağanüstü durumlarda uygulanır. Kamulaştırma Kanunu madde 27’ye göre sayılan olağanüstü halle şunlardır;

1.     3634 Sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu’nun Uygulanması Esnasında Yurt Savunmasının Gerektirdiği Haller:

Seferberlik ve savaş halleri ile henüz ilan edilmemiş olmakla birlikte savaş gerektirebilecek olağanüstü durumların varlığı halinde üstün kamu yararı dolayısıyla özel mülkiyete konu taşınmazların acele kamulaştırmasına karar verilebilir.

2.     Özel Kanunlarda Öngörülen Acele Kamulaştırma Yapılabilecek Haller:

Ülkenin ekonomik refahını konu alan birtakım kanuni düzenlemeler ile acele kamulaştırma yapılabileceği öngörülmüştür. Anayasa'nın 13. ve 35. madde hükümleri uyarınca mülkiyet hakkının kamu yararı amacıyla Anayasa'ya uygun olarak yasayla sınırlandırılması mümkündür. Ancak buna ilişkin düzenlemeler öncelikle kamu yararına dayanmalıdır. Buna göre, bir taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkının kamulaştırma yolu ile kaldırılması (mülkiyetin el değiştirmesi) kamu yararının karşılanması zorunluluğunun özel mülkiyet hakkının korunmasından üstün tutulması şartına bağlıdır. Bu çerçevede, 2942 sayılı Yasanın 27. maddesi incelendiğinde, kamulaştırma işlemlerinde öngörülen yöntemlerin bir kısmının uygulanmayarak taşınmaza acele el konulabilmesi yolu istisnai olarak başvurulabilecek bir yöntem olarak düzenlendiğinden, madde hükmü ile üç durumda acele kamulaştırma yolu ile taşınmaza el konulmasına olanak tanınmıştır. Bu koşullardan ikisi Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olması halleri şeklinde açıkça sayılmak suretiyle üstün kamu yararının ve kamu düzeninin korunmasının gerçekleştirilmesi amacıyla acele kamulaştırma yoluna gidilebileceği belirtilmiştir.

Acele kamulaştırma, idarenin kamulaştırma işlemlerini tek tek yaptığında sürecin çok uzayacağı acil durum karşısında vakit kaybedilmemesini gerektiren durumlarda uygulanır. Ancak bu, prosedürün işletilmeyeceği anlamına gelmemekte, prosedür tamamlanmak üzere ertelenmektedir.

Acele kamulaştırma işleminde tapuya şerh edilen kayıt el koyma kararıdır. Kamulaştırma sürecine ilişkin tahkikat yapıldığında pazarlık, satın alma, asliye hukuk mahkemesine bedelin tespiti ve taşınmazın tescili talepli dava açılması, bilirkişi incelemesi gibi süreçler sonradan tamamlandığında taşınmaz idare adına tapuda tescil edilecek, el koyma kararı kaydı tapu sicilinden terkin edilecektir.

Acele kamulaştırma, idarenin kamulaştırmasız el atmasını yani taşınmazı işgal etmeden, yargı kanalı ile taşınmaza müdahale etmesini sağlar. Acele kamulaştırma ile el koyma akabinde davacı idare, taşınmaz maliki ile pazarlık masasına oturarak acele kamulaştırma esnasında tespit edilen bedelden aşağı olmamak üzere bir bedeli teklif ederek normal prosedürü işletmek zorundadır.

İdare, taşınmaz maliki ile anlaşamazsa Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil davası açacak ve daha önce herhangi bir yargılama olmamış gibi süreci yeniden işletecektir.

Bu süreçte alınan bilirkişi raporlarına itiraz edilebilir. Kamulaştırma davasında daha yüksek bir bedel çıkması durumunda ise acele el koyma kararı ile ödenen bedel mahsup edilerek ödeme yapılacaktır.

Özetle, acele kamulaştırma olağan kamulaştırma usulü değildir. Yasada yer alan belirli hallerde uygulanan istisnai bir yoldur. Kamulaştırma Kanunu 27. maddesinde gördüğümüz üzere 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacında veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda uygulanır. Bir taşınmaz acele kamulaştırma işlemine konu oluyorsa kamulaştırılmasında, kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere, ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmazın bilirkişilerce değeri tespit edilir ve bu bedel idare tarafından mal sahibi adına bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulur. Geri kalan prosedür ise sonra tamamlanmak üzere geri bırakılır.