CARİ HESAP SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Cari hesap sözleşmesi, tarafların aralarındaki sürekli ve uzun sürebilen ilişkiden doğan karşılıklı alacak ve borçlarını tek tek ve ayrı ayrı istemekten vazgeçip, alacak ve borçlarını not ederek sözleşme süresinin sonunda bunları birbirinden düşüp kimin kime ne kadar borcu kalıyorsa, ondan, o miktarı istemeyi kararlaştırdıkları ve hesap devrelerinden oluşan sözleşmedir.

Örneğin; kredi sözleşmesinden dolayı banka ve tüketici arasındaki bazı ilişkiler, hammadde tedarikçisiyle işletmeci arasındaki ilişki, acentelik ilişkisi ve bayilik sözleşmesi gibi sürekli ilişkilerde bulunan tarafların alacak ve borçları cari hesap sözleşmesine konu olabilir.

CARİ HESAP SÖZLEŞMESİNDE HESAP DEVRESİ NE DEMEKTİR?

Cari hesap sözleşmesinin yapılması durumunda iki tür süre söz konusu olur. Bunlardan ilki, sözleşme süresi, ikincisi ise, hesap devreleridir. Örneğin; sözleşme bir yıl için yapılmış, hesap devreleri ise, 4 ay olarak belirlenmiş olabilir. Her hesap devresinin sonunda, karşılıklı alacak ve borçlar takas edilir. Alacak ve borçların mahsup edilmesiyle ortaya çıkan miktar, bakiye olarak adlandırılır. Ancak, bakiyede alacaklı olan kişinin alacağı hemen ödenmez, hesap devresinin alacak kalemi olarak kaydedilir. Sözleşme süresinin sonuna kadar bu işlem, tekrar eder. Sözleşme süresi dolunca da hesap kesilir ve  hesaplanan bakiyenin ödenmesi talep edilebilir. Bu bağlamda cari hesap sözleşmesinin açık hesap ilişkisinden ayırt edilmesi gerekir.

CARİ HESAP SÖZLEŞMESİ NASIL YAPILMALIDIR?

Cari hesap sözleşmesinin Türk Ticaret Kanunu m. 89/2 hükmüne göre, yazılı şekilde yapılması gerekir. Bu bir geçerlilik şartıdır. Cari hesap sözleşmesinde, tarafların ad ve soyadları, varsa ticaret unvanları, sözleşmenin esaslı unsurları ve tarafların veya temsilcilerinin imzaları mutlaka yer almalıdır. İleride çıkması muhtemel uyuşmazlıkları engellemek adına, cari hesap kalemlerine uygulanacak faizin türü ve oranı, sözleşmenin süresi ve hesap dönemleri gibi unsurların da eklenmesi faydalı olabilir.

Cari hesap sözleşmesinin, tarafların aralarında yaptığı başka bir sözleşmeye cari hesap kaydı şeklinde eklenmesi de mümkündür.

CARİ HESAP SÖZLEŞMESİNİ KİMLER YAPABİLİR?

Cari hesap sözleşmesinin tarafları tacir olmak zorunda değildir. Sözleşme tacir olmayan iki kişi arasında dahi yapılabilir. Ancak bu sözleşme, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlendiği için tarafları tacir olmasa dahi bir ticari iş olarak değerlendirilecek ve TTK hükümlerine tabi bir sözleşme olacaktır.

CARİ HESABA HANGİ TÜR ALACAKLAR KAYDEDİLEBİLİR?

TTK m. 89 hükmüne göre, cari hesabın konusu, kural olarak, “herhangi bir hukuki sebep veya ilişki” olabilir. Ancak cari hesaba genellikle, para alacakları geçirilmektedir.

Bedeli ödenmesi şartıyla kambiyo senetleri de cari hesaba geçirilebilirler. Dolayısıyla, bedeli ödenmeyen çek veya bononun sahibine iade edilerek kaydı hesaptan silinir.

Şarta bağlı alacaklar da cari hesap sözleşmesine geçirilebilir. Hesabın kesilmesi zamanında şart gerçekleşmemişse alacak hesaptan silinir.

İstisnai olarak cari hesaba geçirilemeyecek alacaklar da vardır. Cari hesaba geçirilemeyecek alacakları şu şekilde sayabiliriz;

- Takası mümkün olmayan alacaklar,

- Belli bir yönde kullanılmak veya emre hazır tutulmak üzere teslim edilmiş para ve mallardan doğan alacaklar.

BİR ALACAĞIN CARİ HESABA KAYDEDİLMESİ NE GİBİ SONUÇLAR DOĞURUR?

Bir alacağın cari hesaba kaydedilmesinin sonuçları şöyle sayılabilir:

- Cari hesap sözleşmesine kaydedilen alacaklar tek başlarına talep ve dava edilemezler.

- Cari hesap sözleşmesine kaydedilen bir alacak muaccel olmaz ve bu sebeple zamanaşımı süreleri işlemeye başlamaz. Dolayısıyla bu borçlardan dolayı karşı tarafı temerrüde düşürmek hesabın kesilmesine kadar mümkün değildir.

- Cari hesaba geçirilen alacak tek başına, devir ve rehin işlemlerine konu edilemez.

- Cari hesaba geçirilen alacağın tek başına, haczi de mümkün değildir. Ancak hesap bakiyesi haczedilebilir.

- Mevcut bir alacak cari hesap sözleşmesine geçirilmişse, bu alacağa ait tüm teminatlar (rehin, kefalet gibi) son bulmaz, devam eder.

- Cari hesaba kaydedilen alacaklar için sözleşme veya ticari teamüller gereği kaydedildikleri tarihten itibaren faiz işler.

CARİ HESAP SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKLAR NE ZAMANA KADAR TALEP EDİLMELİDİR?

Cari hesaba kaydedilmemesi gereken bir alacağın kaydedilmediği veya tam tersi kaydedilmesi gereken bir alacağın hesap dışı kaldığına dair iddialar için 1 ay içinde itiraz edilmelidir.

Cari hesapta kabul edilen diğer hususlara ilişkin iddialar için ise, cari hesap sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıl içinde Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açılarak itiraz edilmesi mümkündür.