CEZA HUKUKUNDA ÖN ÖDEME

ÖN ÖDEME NEDİR?

 Ceza hukukunda ön ödeme, kanunun aradığı belli şartların sağlanması halinde savcılık veya mahkeme tarafından faile belli bir miktar paranın ödettirilmesiyle fail hakkındaki ceza soruşturması ya da kovuşturmasının ortadan kaldırılmasını sağlayan bir kurumdur. Ön ödeme, yargı ile failin yaptığı bir anlaşmayı içeren uyuşmazlık çözüm yöntemi sayılır.

ÖN ÖDEME KAPSAMINA GİREN SUÇLAR NELERDİR?

Ön ödemenin şartlarını çerçeveleyen kanuni tanımı ise; uzlaştırma kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere miktarı ne olursa olsun sadece adli para cezası yaptırımını içeren suçlarda veya üst sınırı 6 ayı geçmeyen hapis cezasını gerektiren suçlarda failin belli bir miktar para ödemesi şartıyla hakkında yürütülen ceza hukuku süreçlerinin sonlanmasını sağlayan bir müessesedir.

Ayrıca, ön ödemenin kanuni tanımında belirtilen suç kapsamında olmasa bazı suçlar da ön ödeme kapsamına alınmıştır. İşbu suçları sıralayacak olursak;

·         Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK’nın 98 inci maddesinin birinci fıkrası),

·         Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK madde 171),

·         Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK’nın 182 nci maddesinin birinci fıkrası),

·         Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (TCK’nın 264 üncü maddesinin birinci fıkrası),

·         Suçu bildirmeme (TCK’nın 278 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları),

·         6831 sayılı Orman Kanununun 108 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan suç,

·         2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 74.maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinde yer alan suç,

·         5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 32. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan suç.

Bu suçların beş yıl içinde tekrar işlenmesi hâlinde fail hakkında aynı suçtan dolayı ön ödeme hükümleri uygulanmaz.

ÖN ÖDEME SÜRECİ NASIL GERÇEKLEŞİR?

Öncelikle ön ödeme kapsamına giren ve uzlaşmaya tabi olmayan bir suç olmalıdır. Ayrıca soruşturma evresinde suçun işlendiğine dair yeterli şüphenin bulunması gerekir. Bu iki şartın bir arada olması halinde soruşturma aşamasında savcılık tarafından, şüpheliye ön ödeme önerisi (teklifi) gönderilir. Teklifte, tebliğden itibaren 10 gün içinde soruşturma giderleriyle birlikte belirlenen ön ödeme miktarını ödemesi şüpheli hakkında kamu davası açılmayacağı bildirilir.

Türk Ceza Kanunu’nun 75/2 ve 75/3 maddesi gereğince kovuşturma yani yargılama aşamasında mahkeme tarafından sanık sıfatında olan faile ön ödeme önerisi (teklifi) yapılır. Teklifte tebliğden itibaren 10 gün içinde yargılama gideriyle birlikte belirlenen ön ödeme miktarı ödendiği takdirde sanık hakkında açılmış olan kamu davasının düşeceği bildirilir.  

ÖN ÖDEME MİKTARI TAKSİTLENDİRİLEBİLİR Mİ?

Failin tebliğden itibaren 10 gün içinde talep etmesi koşuluyla miktarın birer ay ara ile üç eşit taksit hâlinde ödenmesine Cumhuriyet Savcısı tarafından karar verilir. Taksitlerin süresinde ödenmemesi hâlinde ön ödeme hükümsüz kalır ve soruşturmaya devam edilir (TCK m.75/1). Yani fail tarafından taksit talep edilmesi halinde taksit yapılmak zorunludur. Ödemeler maliye veznesine yapılmaktadır.

ÖN ÖDEMENİN SONUÇLARI NELERDİR?

Savcılık veya mahkeme tarafından yapılan ön ödeme teklifine ilişkin tebligatın tebliğinden itibaren 10 gün içerisinde fail tarafından ödeme yapılması veya taksitlerin tamamlanması halinde fail hakkında kamu davası açılmaz (kovuşturmaya yer olmadığı kararı / takipsizlik kararı verilir). Şayet kamu davası açılmışsa da bu dava düşer. Ön ödemenin süresi içinde yapılmaması halinde soruşturmaya veya kovuşturmaya, yani yargılamaya kaldığı yerden devam edilir.

Taksirli suçlar hariç olmak üzere, ön ödeme uygulanarak kovuşturmaya yer olmadığına veya kamu davasının düşmesine karar verildiği tarihten itibaren beş yıl içinde ön ödemeye tabi bir suçu tekrar işleyen faile bu fıkra uyarınca teklif edilecek ön ödeme miktarı yarı oranında artırılır.

ÖN ÖDEME ADLİ SİCİL KAYITLARINA İŞLENİR Mİ?

Ön ödeme, sabıka kaydı olarak bilinen adli sicil kaydına işlenmez. Ön ödeme neticesinde verilen takipsizlik kararına ya da davanın düşürülmesine ilişkin karar, bunlara özel ayrı bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlara yalnızca bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak yargı makamlarınca ulaşılabilir.

ÖN ÖDEME TAZMİNAT DAVASI AÇILMASINI ENGELLER Mİ?

Ön ödeme teklifi üzerine fail tarafından ödeme yapılıp dosya kapatılsa bile mağdur uğradığı haksız fiil sebebiyle maddi ve manevi tazminat davası açabilir.