CEZA HUKUKUNDA SUÇUN MANEVİ UNSURU NEDİR?

Bir fiilin suç teşkil edebilmesi için maddi ve manevi unsurlar ile hukuka aykırılık unsurlarını bir arada taşıması gerekir. Manevi unsur; failin fiille ilgili tasavvuruna dair psikolojik unsurlardır. Fiilin suç teşkil edebilmesi için fail ile yaptığı fiil arasında bir ilişkinin var olması zaruridir. Kişinin cezalandırılabilmesi için maddi unsurların yanında manevi unsurların da yer alması yani kasten veya taksirle hareket etmesi gerekir.  

Türk Ceza Kanunu’na göre cezalandırılmaya tabi tutulan asıl manevi unsur failin kastıdır. Taksirli fiil neticesinde cezalandırılmaya gidilebilmesi için bu fiilin taksirle işlenmesi halinde suç oluşacağına ilişkin kanunda açıkça düzenleme yapılmasını gerekir.  

Manevi unsurun doğrudan kast olduğundan bahsedebilmemiz için; failin bilerek ve isteyerek suçun kanuni tanımındaki fiili gerçekleştirmesi gerekir.

Örneğin; A’yı öldürmek kastıyla A’nın bindiği uçağa bomba koyan fail, bombanın patlayacağı anda uçağın içindeki herkesin öleceğini bilmektedir. Bu durumda failin uçağın içindeki herkes açısından öldürmeye yönelik doğrudan kastının varlığı kabul edilir.

Olası kasttan bahsedebilmek için; failin hareketlerinin belli bir neticeyi meydana getirebileceğini öngördüğü fakat olmasını umursamadığı bir durum olması gerekir. Olası kastla hareket eden failin amacı muhtemel tehlikeli neticeleri göze alarak arzuladığı amaca ulaşmaktır.

Örneğin; A’nın düğünde eğlenmek amacıyla ateş etmesi sonucu B’nin ölüme neden olması halinde A’nın olası kastının olduğu kabul edilir.

Bilinçli taksir ise, hareketin bilerek veya isteyerek yapılması, neticenin öngörülmesi fakat gerçekleşmeyeceğinin düşünülmesidir. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2017/1-108 E. 2017/311 K. ve 06.06.2017 tarihli ilamında bilinçli taksiri ifade ederken ‘’ Sanık neticeyi öngörmüş, ancak öngördüğü bu neticeyi istememiş, hatta neticenin meydana gelmemesi için çaba sarf etmiştir.’’ şeklinde tanımlamıştır.

Örneğin; A’nın araç kullanırken kırmızı ışıkta geçmesi sonucu B’ye çarparak ölümüne neden olması halinde A’nın bilinçli taksir ile hareket ettiği kabul edilir.

Bilinçsiz taksirde ise, failin öngörülebilecek neticeyi öngörmemesi ile beraber neticeyi istememesidir. Bilinçsiz taksir ile hareket eden fail her ne kadar suç kalıbına uyan hukuka aykırı olan fiile iradi hareketle sebep olsa da meydana gelen neticeyi öngörememiştir.

Örneğin; A’nın düğünde eğlenmek amacıyla ateş etmesi sonucu B’nin yaralanmasına neden olması halinde A’nın bilinçli taksir ile hareket ettiği kabul edilebilir.

Somut olaylarda fiile ilişkin manevi unsura dair; ‘’kast, olası kast, bilinçli taksir ve bilinçsiz taksir’’ değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir. Yargılamada manevi unsurun tespiti ile fiile yüklenen anlam ve verilebilecek ceza miktarları değişkenlik gösterecektir.