CEZA YARGILAMASINDA DAVAYA KATILMA

Kamu davasına katılma, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunun, “Mağdur, Şikâyetçi, Malen Sorumlu, Katılan” başlıklı dördüncü kitabının, “Kamu Davasına Katılma” başlıklı ikinci kısımda, 237. madde hükmü ve devamında düzenlemektedir. Davaya katılma, suçtan zarar gören kişinin, Cumhuriyet savcısının açtığı kamu davasında, Cumhuriyet savcısının yanında yer alması olarak tanımlanabilir. Kamu davasına katılma talebinin yetkili makam tarafından kabul edilmesi halinde, katılma talebinde bulunan kişiye, katılan diğer bir deyişle müdahil denir.

DAVAYA KİMLER KATILABİLİR?

Ceza yargılamasında mağdurun geniş anlamda devlet ve toplum olduğu kabul edildiğinden her suç adına kovuşturma yapılması asıldır. Kovuşturma yapılabilmesi için katılan olup olmadığına bakılmaz. Ancak her suçtan etkilenen veya zarar gören kişiler olabilir. Bu nedenle suçtan zarar gören kişinin, kovuşturmanın her aşamasında kamu davasına müdahalesi yani davaya katılması mümkündür.

Madde 237 – (1) Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlu olanlar, ilk derece mahkemesindeki kovuşturma evresinin her aşamasında hüküm verilinceye kadar şikâyetçi olduklarını bildirerek kamu davasına katılabilirler.

(2) Kanun yolu muhakemesinde davaya katılma isteğinde bulunulamaz. Ancak, ilk derece mahkemesinde ileri sürülüp reddolunan veya karara bağlanmayan katılma istekleri, kanun yolu başvurusunda açıkça belirtilmişse incelenip karara bağlanır.

Kanun ile davaya katılma hakkına sahip olan mağdur; doğrudan doğruya suçtan zarar görerek suça konu fiil ile hakkı ihlal edilen kişidir. Suçtan zarar gören kavramıyla ise, suçun sonuçlarından doğrudan ve gerçekten etkilenen gerçek veya tüzel kişidir. Dolaylı ve varsayım ile talep edilen katılma talepleri bu nedenle kabul edilmeyecektir. Örnekleyecek olursak, trafik kazası neticesinde ölen kişi mağdur olurken, ölen kişinin yakınları suçtan zarar gören kişilerdir. 

Özel kanunlar ile ceza davasına katılma hakkı tanınan bazı kurumlar bulunmaktadır. Bu gibi durumların mevcudiyetinde kurumun suç sebebiyle zarar görüp görmediği değerlendirilmeden davaya katılma talepleri kabul edilecektir.

Dördüncü olarak kamu davasında katılma hakkı olanlar, malen sorumlu kişilerdir. Malen sorumlu kavramı; yargılama konusu suçun hükme bağlanması ve bunun kesinleşmesinden sonra, maddî ve malî sorumluluk taşıyarak hükmün sonuçlarından etkilenecek veya bunlara katlanacak kişileri ifade eder. Örnekleyecek olursak, trafik kazası neticesinde birinin yaralanmasına sebebiyet verdiği iddiasıyla şoför hakkında açılan ceza davasına, şoförün işvereni ya da aracın sahibi olan kişi de davaya katılabilecektir.

Kanunla davaya katılacak olan kişinin ehliyetine dair herhangi bir kısıtlama yapılmadığından, ayırt etme gücüne yani, katılmanın doğuracağı hukuki sonuçları algılama yeteneğine sahip kişiler katılma talebinde bulunabilir. Katılma talebinde bulunabilme hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olması sebebiyle ergin olmayanlar da ayırt etme gücüne sahip olmak kaydıyla bizzat kamu davasına katılma talebinde bulunabilirler.

DAVAYA KATILMA TALEBİ NASIL YAPILIR?

Kamu davasına katılma talebi, iddianamenin kabulünden başlayarak kovuşturma süresince ilk derece mahkemesi tarafından hüküm verilinceye kadar her zaman yapılabilir. Soruşturma evresinde ise katılma talebinde bulunulamaz.

Kanun yolu muhakemesinde de davaya katılma isteğinde bulunulamaz. Ancak, ilk derece mahkemesinde ileri sürülüp reddolunan veya karara bağlanmayan katılma istekleri, kanun yolu başvurusunda açıkça belirtilmişse incelenip karara bağlanır.

MAĞDUR DAVAYA KATILMAK ZORUNDA MI?

Ceza yargılamasının açılması ve yürütülmesi devlet tekelinde olduğundan her suç kamu adına kovuşturulur. Yargılamanın gerçekleştirilirken mağdurun davaya katılma talebi olup olmadığına bakılmaz. Ancak suçtan zarar gören herkes kamu davasının görüldüğü mahkemeye duruşmada sözlü olarak veya bir dilekçe ile mahkemeye sunarak katılma talebinde bulunabilir.

KATILANIN HAKLARI NELERDİR?

Mahkeme tarafından katılma istemi kabul edilen mağdur veya suçtan zarar gören, cinsel saldırı suçu ile alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda, baro tarafından kendisine avukat görevlendirilmesini isteyebilir. Mağdur veya suçtan zarar görenin çocuk, sağır ve dilsiz veya kendisini savunamayacak derecede akıl hastası olması halinde istem aranmaksızın baro tarafından avukat görevlendirilmesi yapılır.

Mahkeme tarafından katılma istemi kabul edilen mağdur veya suçtan zarar görenin kanun yollarına başvurma ve başvuruyu geri alma hakkı vardır. Katılan, Cumhuriyet savcısına bağlı olmaksızın ona tanınan süre içerisinde kanun yollarına başvurabilir.

Katılan, mahkeme tarafından yapılan duruşmalara katılabilme, yargılamaya yön verme hakkına da sahiptir. Delillerini, beyanlarını, iddialarını, tanık dinletme taleplerini mahkemeye sunabilir ve dosyadan örnek alabilir.

KATILMANIN DAVAYA ETKİSİ NEDİR? KATILMADAN ÖNCEKİ KARARLARA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Katılma hakkı olan kişinin davaya katılması davayı durdurmaz veya gecikmesine sebebiyet vermez. Tarihi belirlenmiş olan duruşma ve yargılama usulüne ilişkin diğer işlemler vaktin darlığından dolayı katılan kimse çağrılamayacak veya kendisine haber verilemeyecek olsa bile belirli gününde yapılır. Davanın açılmasını ve yürütülmesini Cumhuriyet savcısı sağladığınsan böyle bir düzenleme yoluna gidilmiştir.

Yine aynı sebepten ötürü katılmadan önce verilmiş olan kararların katılana tebliğ edilmesi gerekmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Katılanın bu kararlara karşı kanun yoluna başvurabilmesi için Cumhuriyet savcısı için öngörülen süre içerisinde başvuruda bulunması gerekir. Aksi halde katılan başvuru hakkını kaybeder.

KATILMA HANGİ HALLERDE HÜKÜMSÜZ KALIR?

Asli olarak Cumhuriyet savcısı tarafından açılan kamu davasının sona ermesi halinde, tali nitelikte olan katılma davası da hükümsüz kalmak suretiyle sona erecektir. Aynı zamanda katılanın katılmadan vazgeçmesi yani katılma davasının geri alınması halinde de katılma hükümsüz kalacaktır. Yine katılanın ölümü veya şikâyetinden vazgeçmesi halinde de katılan sıfatı sona erecektir.