FAZLA MESAİ ÜCRETİ

FAZLA ÇALIŞMA NEDİR?

Fazla çalışma, işçinin bir iş yerinde çeşitli sebeplerle kanunen çalışması gereken normal çalışma sürelerine ek olarak çalıştırılmasıdır. İş Kanununa göre ‘‘fazla çalışma’’, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. İş yerlerinde üretimin arttırılması, üretim faaliyetlerindeki bazı aksamaların telafi edilmesi, üretime ya da hizmete yönelik değişen ihtiyaçlar, işletme ve toplumun gereksinimlerinin karşılanması amacıyla normal iş süreleri üzerinde yapılan çalışmalardır.

İş Kanununun 41. maddesi, iş yerlerinde fazla çalışmanın olanaklı olduğunu, ancak bunun ne şekilde ve hangi koşullar altında gerçekleşeceğinin çerçevesini çizerek günlük normal çalışma süresini aşan çalışmaları fazla çalışma olarak nitelendirmiştir. İşveren ile işçi arasında sözleşme ile kanuni günlük çalışma süresinden daha düşük bir süre belirlenmiş ise, bu süreyi aşan süreler fazla çalışma olarak kabul edilecektir.

Ne var ki, işçinin günlük çalışma süresinin bitiminden sonra iş yerinde bulunduğu bütün süreler fazla çalışma olarak kabul edilmemektedir. Örneğin işverenin açık ya da örtülü bir isteği bulunmaksızın işçinin kendiliğinden kaldığı fazla mesailer fazla çalışma sayılamaz. Böyle bir çalışmanın fazla çalışması sayılabilmesi işverenin veya işveren vekilinin talimatı ya da iradesi ile işçinin çalışması gerekmektedir. 

İşverenin fazla mesaiye ilişkin iradesinin açık olmasına gerek bulunmamaktadır. İşçinin normal çalışma süresi dışında işyerinde çalışması ve bu durumun işveren ya da işveren vekilinin bilgileri dâhilinde olması durumunda işçinin fazla mesaileri fazla çalışma olarak kabul edilecektir. İşçinin çalıştığını bilen ve gören işveren ya da işveren vekili, bu duruma karşı çıkmamışlarsa ve bunu zımnen kabul etmişlerse, böyle bir çalışmanın işçi lehine fazla çalışma olduğunun kabul edilmesi gerekecektir. 

-          Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekmektedir.

-          Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz.

Ayrıca, İş Kanununun 63. maddesine göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılamayacaktır. 63 üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamayacaktır.

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ NEDİR?

İş Kanuna göre, işçinin her bir saat fazla çalışması için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin bir buçuk katıdır. Kanunda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücretin normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeneceği belirtilmiştir.

FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA NEDİR? NASIL ÜCRETLENDİRİLİR?

Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırk beş saatin altında belirlendiği durumlarda bu haftalık çalışma saatini aşan ve kırk beş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak tanımlanır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmi beş yükseltilmesiyle ödenir.

FAZLA ÇALIŞMA VEYA FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA YAPAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, bu fazla çalışmalarına karşılık gelen ücretleri işveren tarafından ödenmezse bu ücretleri dava yolu ile talep etme hakkına sahiptir. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat on beş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanabilir.