GABİN (AŞIRI YARARLANMA) NEDİR?

GABİN (AŞIRI YARARLANMA) ŞARTLARI NELERDİR?

Gabin, diğer adıyla aşırı yararlanma; Türk Borçlar Kanunun 28. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde hükmü şu şekildedir;

‘’Bir sözleşmede karşılıklı edimler arasında açık bir oransızlık varsa, bu oransızlık, zarar görenin zor durumda kalmasından veya düşüncesizliğinden ya da deneyimsizliğinden yararlanılmak suretiyle gerçekleştirildiği takdirde, zarar gören, durumun özelliğine göre ya sözleşme ile bağlı olmadığını diğer tarafa bildirerek ediminin geri verilmesini ya da sözleşmeye bağlı kalarak edimler arasındaki oransızlığın giderilmesini isteyebilir.’’

Borçlar Kanununda sözleşme serbestisi ilkesi kabul edilmiştir. Yani taraflar; kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olmamak şartıyla serbestçe her türlü sözleşmeyi akdedebilirler.

Her ne kadar Borçlar Kanununda ‘’Sözleşme Serbestisi İlkesi’’ kabul edilmiş olsa da taraflar arasında imzalanan sözleşme kapsamındaki edimler arasında açık ve aşırı oransızlık/dengesizlik olması ve bu halin karşı tarafın özel durumundan yararlanılmak suretiyle meydana gelmiş olması halinde aşırı yararlanma söz konusu olacaktır.  Çünkü bu hallerde kişi içinde bulunduğu durum sebebiyle sözleşme serbestisini kullanamamakta, karşı taraf ise bu durumdan haksız şekilde yararlanmaktadır.

GABİNİN (AŞIRI YARARLANMA) SONUÇLARI NELERDİR?

Taraflar arasında akdedilen sözleşmede gabinin var olması halinde; sözleşme ile bağlı kalmak istemeyen taraf sözleşmenin hükümsüzlüğünü ileri sürülebilir. Ancak gabine maruz kalan taraf sözleşmeyle bağlı kalmak isterse, sözleşmedeki orantısızlığın giderilmesini de talep edebilir. Bu halde edimler arası orantısızlık düzeltilir ve sözleşme varlığını korumaya devam eder.

GABİN (AŞIRI YARARLANMA) DE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NEDİR?

Borçlar Kanununda yapılan düzenlemede gabin için iki ayrı süre öngörülmüştür. İlgili madde hükmü şu şekildedir; ‘’Zarar gören bu hakkını, düşüncesizlik veya deneyimsizliğini öğrendiği; zor durumda kalmada ise, bu durumun ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde sözleşmenin kurulduğu tarihten başlayarak beş yıl içinde kullanabilir.’’

Kişinin kanunda belirtilen bir ve beş yıllık süreler içinde gabinin varlığını ileri sürmemesi durumunda sözleşme geçerli bir sözleşmenin tüm sonuçlarını doğuracak ve gabinin varlığı ileri sürülemeyecektir.