HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE NEDİR?

Hak düşürücü süre, hak sahibinin belirli bir süre içerisinde hakkını kullanmamış olması sebebiyle hakkın sona ermesine yol açan sürelerdir.  Hak düşürücü sürenin geçmesiyle birlikte, hak tamamen ortadan kalkar.  Hak düşürücü süreler taraflarca ileri sürülmese dahi dava konusu olması halinde mahkeme tarafından resen nazara alınır. Taraflarda hak düşürücü süreyi yargılama süreci boyunca her zaman ileri sürebilir. Hak düşürücü sürenin durması veya kesilmesi mümkün değildir. Fakat mücbir sebep ve kanunda belirtilen bazı hallerde hak düşürücü sürelerin saklı tutulması mümkündür.  

Hak düşürücü süreler için kanunla belirlenmiş genel bir süre yoktur. Kanunda durumlara ilişkin olarak ayrı ayrı süreler belirlenmiştir. Bu süreler 10 yıllık genel zamanaşımı süresine göre çok daha kısa niteliktedir.

Hukuk yargılamasında yer alan süreler  de hak düşürücü niteliktedir. Hukuksal işlemlerin kanunda belirtilen süreler içerisinde gerçekleştirilmemesi hallerinde hak kayıpları yaşanır.

KANUNLARDA YER ALAN HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELERDEN BAŞLICALARI

1.       Medeni Kanunda Yer Alan Hak Düşürücü Süreler

-          Batıl olan evlenmelerin iptaline ilişkin altı aylık ve beş yıllık,

-          Soy bağının reddine ve iptaline ilişkin bir ve beş yıllık,

-          Babalık davasına ilişkin bir yıllık,

-          Evlatlık ilişkisinin kaldırılmasına ilişkin öğrenmeden başlayarak bir yıllık ve evlat edinmeden sonraki beş yıllık

-          Tenkis davasına ilişkin bir ve on yıllık,

-          Ölüme bağlı tasarrufların iptaline ilişkin öğrenmeden başlayarak bir yıllık,

-          Vasiyetnamenin açılması veya mirasın geçmesi gününden başlayarak on yıllık,

-          İyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıllık süreler;

-          Önalım hakkının kullanılmasına ilişkin üç aylık ve iki yıllık süreler hak düşürücü sürelerdir.

2.       Borçlar Kanunda Yer Alan Hak Düşürücü Süreler

-          Aşırı yararlanma ( gabin ) sonucunu doğuran sözleşmeyi bozma süresi,

-          Hata ve hile nedeniyle ya da korkutma (ikrah) etkisiyle yapılan sözleşmeleri bozma ve verileni geri isteme süreleri

-          TBK. m.198 ve 199’daki alıcının satılandaki sakatlığı bildirme süreleri hak düşürücü sürelerdir.

3.       İcra ve İflas Kanunda Yer Alan Hak Düşürücü Süreler

-          İtirazın iptali davasının, itirazın alacaklıya tebliğinden başlayarak bir yıl içinde açılması,

-          İhalenin feshini isteme süresi olarak düzenlenen yedi günlük ve bir yıllık süreler,

-          Tasarrufun iptali davalarında, 284.maddeye göre tasarruf tarihinden başlayarak 5 yıllık hak düşürücü süre,

-          İstirdat davalarındaki 1 yıllık süre,

-          İİK 89.maddedeki haciz ihbarnamelerine ilişkin süreler hak düşürücü sürelerdir.

4.       İş Hukukunda Yer Alan Hak Düşürücü Süreler

-          İşverence sebepsizce veya geçerli olmayan bir sebeple iş akdi feshedilen işçi, feshin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde dava açma süresi,

-          İşe iade davasında iade kararının çıkması halinde, mahkeme ilamının işçiye tebliğ edilmesinden itibaren işçinin, işverene başvurması için 10 günlük süre,

-          Aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınır.” denilerek 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi tutulmuştur.