HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VEYA EL KOYMA NEDENİYLE TAZMİNAT TALEP EDİLEBİLİR Mİ?

(HAKSIZ KORUMA TEDBİRLERİ NEDENİYLE TAZMİNAT)

Yakalama, gözaltı, arama, el koyma, tutuklama, adli kontrol gibi koruma tedbirleri adli makamlar tarafından soruşturma veya kovuşturmanın yapılabilmesi için uygulanmaktadır. Koruma tedbirleri, kişilerin Anayasal haklarını kısıtladığı için sıkı şartlara bağlıdır. Özellikle tutuklama kişinin özgürlüğünü en geniş anlamda sınırlayan bir koruma tedbiri olduğundan tutukluluk şartlarının sağlanıp sağlanmadığı konusunda titizlikle inceleme yapılmalıdır.

Kişi hakkında yürütülen soruşturma veya kovuşturma neticesinde şüpheli veya sanık olarak adlandırılan kişinin suçsuz olduğu anlaşıldığında; yani savcılık tarafından takipsizlik kararı veya mahkeme tarafından beraat kararı verildiğinde koruma tedbirlerinin de haksız uygulandığı tespit edilmiş olur. Bu durumda, kişinin maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı doğar.

HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI VE EL KOYMA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI AÇMA ŞARTLARI NEDİR?

Hangi durumların tazminatı gerektirdiği 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 141. Maddesinde sayılmıştır;

Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

1) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında herhangi bir delil ya da kaçma şüphesi ya da hakkında herhangi bir yakalama kararı olmaksızın hukuka aykırı olarak yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilenler,

2) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayanlar,

3) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklananlar,

4) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

5) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatine karar verilenler,

6) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılanlar. Örneğin, 3 ay hapis cezası alan kişi, infaz kanununa göre 2 ay cezaevinde kalacaktır. Kişi mahkûm olduğu suç nedeniyle 6 ay tutuklu kalmışsa, 4 ay fazla yattığı tutukluluk süresi için maddi ve manevi tazminat talep edebilecektir.

7) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayanlar,

8) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyenler,

9) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilenler,

10) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, haksız şekilde el konulan, bunların korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyenler tazminat talep edebilecektir. Örneğin; el konulan malın değer kaybetmesi, çürümesi ya da el konulmasaydı kişinin elde edeceği geliri kaybetmesi nedeniyle kişinin zararının tazmin edilmesidir. Uygulamada el koyma nedeniyle tazminat davası genellikle, suç nedeniyle haksız el konulan tırlar veya kamyonlar hakkında açılmaktadır.

11) Yakalama veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen itiraz imkânlarından yararlandırılmayanlar,

12) Hâkimler ve Cumhuriyet Savcılarının kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk hâlleri de dâhil olmak üzere haklarında hukuka aykırı işlem yapılan kişiler (örneğin hukuka aykırı olarak adli kontrole tabi tutulanlar), maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilecektir.

HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VEYA EL KOYMA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI HANGİ DURUMLARDA AÇILAMAZ?

-          Gözaltı ve tutukluluk süresi başka bir hükümlülüğünden indirilenler,

-          Tazminata hak kazanmadığı halde sonradan yürürlüğe giren ve lehe düzenlemeler getiren kanun gereği durumları tazminat istemeye uygun hale dönüşenler,

-          Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler,

-          Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler,

-          Adli makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar,

Haksız tutuklama, gözaltı veya el koyma nedeniyle tazminat isteyemez.

HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VEYA EL KOYMA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI AÇMA SÜRESİ NEDİR?

Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası, Maliye Hazinesi aleyhine yani devlete karşı açılır. Tazminata neden olan kararın kesinleştiği ilgilisi olan şüpheli veya sanığa tebliğinden itibaren 3 ay içerisinde tazminat davası açılmalıdır. Her halde tazminata neden olan karar veya hükmün kesinleşme tarihini izleyen 1 yıl içinde açılması gerekir. Bu süreler hak düşürücü süreler olduğundan bu sürelerin geçirilmesinden sonra artık tazminat talep etmek mümkün olmaz. Haksız gözaltı, haksız tutuklama, haksız yakalama yaşadığınızın avukat tarafından değerlendirilmesi tazminat davasının şartlarının oluşup oluşmadığını tespit etmek için önemlidir. Bu konuda dava açacak iseniz mutlaka öncesinde hukuki danışmanlık almalısınız.

HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VEYA EL KOYMA NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME NERESİDİR?

Haksız tutuklama nedeniyle açılacak tazminat davalarında görevli mahkeme Ağır Ceza Mahkemeleridir. Yetkili yer mahkemesi ise zarara uğrayanın oturduğu yer mahkemesidir. Ancak eğer o yerdeki Ağır Ceza Mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir Ağır Ceza Mahkemesi yoksa en yakın Ağır Ceza Mahkemesinin bulunduğu yer, yer bakımından yetkili mahkemedir. Tazminat talep edenin yabancı veya Türk olmasına rağmen ikametgahının yurt dışında olması halinde İstanbul, Ankara ve İzmir’de dava açabilir.

HAKSIZ KORUMA TEDBİRİ NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASINDA HARÇ ÖDENİR Mİ?

Haksız koruma tedbirleri nedeniyle açılan tazminat davası herhangi bir harç ve gidere tabi değildir.