HUKUK YARGILAMASINDA TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI NEDİR VE TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI KİMLERE VERİLMİŞTİR?

TANIK (ŞAHİT) KİMDİR?

Tanık yani şahit, dava konusu olay hakkında gördüğünü ve bildiğini anlatan, bilgi veren; ancak davaya taraf olmayan üçüncü kişilerdir. Tanıklık ise tanık olunan olaya ilişkin bilgilerin adli makamlar önünde anlatılmasıdır. Hukuk yargılamasında taraflarca en çok başvurulan delillerin başında tanık delili yer almaktadır. Dava konusu olayla ilgili olarak tanık olarak gösterilen kişinin tebliğe elverişli adresine mahkeme aracılığıyla duruşma gün ve saatine hazır olmasını bildiren çağrı kâğıdı çıkartılmaktadır. Kural olarak tanıklık yapmak zorunludur. Tanık olarak mahkemeye bildirilen kişinin yerine başka bir kimsenin tanıklık yapması mümkün değildir. Tanığın mahkemeye gelerek duruşmada hazır bulunması, yemin etmesi, beyanda bulunması ve doğruyu söylemesi gerekmektedir.

TANIKLARIN HAKLARI NELERDİR? 

Tanık olarak mahkemeye gelinmesi halinde tanığa Tanık Ücret Tarifesi’ne göre ücret ve giderleri ödenir. Bunun haricinde tanığın kişisel nedenlerle, menfaat ihlali sebebiyle veya sır saklama yükümlülüğü sebebiyle tanıklıktan çekinme hakkı vardır.

TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKI NEDİR?

Tanık olarak dinlenilecek kişinin kanunda belirtilmiş olan durumlara dayanarak tanıklık yapmaktan kaçınmasıdır.

A-) Kişisel nedenlerle tanıklıktan çekinme;

1.       İki taraftan birinin nişanlısı, evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi iki taraftan birinin eşi,

2.       Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyu,

3.       Taraflardan biri ile arasında evlatlık bağı bulunanlar,

4.       Üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı ortadan kalkmış olsa dahi kayın hısımları,

5.       Koruyucu aile ve onların çocukları ile koruma altına alınan çocuk

Sebeplerinin varlığı hâlinde hâkim, tanık olarak çağrılmış kimsenin çekinme hakkı bulunduğunu önceden hatırlatır. Buna rağmen tanıklık yapmak isterlerse durum tutanağa kaydedilerek dinlenirler ancak dinlenme esnasında her an çekinme haklarını kullanabilirler.

B-) Menfaat İhlali Tehlikesi Nedeniyle (Kendisi veya Yakınları Aleyhine) Tanıklıktan Çekinme:

Yapılacak olan tanıklığın kişinin kendisine veya yakınlarına maddi bir zarar vermesi ya da kişinin şeref veya itibarını ihlal edecek ya da ceza soruşturmasına ya da kovuşturmasına sebebiyet verme ihtimali var ise ya da meslek sırrının açıklanması gibi ciddi bir sonuca sebebiyet verecek ise bu takdirde tanıklıktan çekinilebilir. Tanığa cevap vermekten çekinebileceği önceden hâkim tarafından bildirilir.

C-) Sır Saklama Yükümlülüğü Nedeniyle Tanıklıktan Çekinme:

1.       Avukatlar veya stajyerleri veya yardımcılarının, bu sıfatları dolayısıyla veya yüklendikleri yargı görevi sebebiyle öğrendikleri bilgiler,

2.       Hekimler, diş hekimleri, eczacılar, ebeler ve bunların yardımcıları ve diğer bütün tıp meslek veya sanatları mensuplarının, bu sıfatları dolayısıyla hastaları ve bunların yakınları hakkında öğrendikleri bilgiler,

3.       Malî işlerde görevlendirilmiş müşavirler ve noterlerin bu sıfatları dolayısıyla hizmet verdikleri kişiler hakkında öğrendikleri bilgiler bakımından tanıklıktan çekinilebilir. Ancak, avukatlar, stajyerleri ve yardımcıları dışında kalan kişiler, ilgilinin onay vermesi halinde tanıklıktan çekinemezler.

Çekinme hakkına sahip kişiler; ya duruşmaya gelerek çekinme sebeplerini belirterek tanıklık yapmaktan çekinebilir ya da dilekçe sunmak ve çekinme sebebini açıkça belirtmek suretiyle tanıklıktan çekinebilmektedir.

TANIKLIKTAN ÇEKİNME HAKKININ İSTİSNALARI NELERDİR?

1.       Bir hukuki işlemin yapılması sırasında tanık olarak bulundurulmuş olan kimse o işlemin esası ve içeriği hakkında,

2.       Aile bireylerinin doğum, ölüm veya evlenmelerinden kaynaklanan olaylar hakkında,

3.       Aile bireyleri arasında, ailevi ilişkilerden kaynaklanan mali uyuşmazlıklara ilişkin vakıalar hakkında,

4.       Taraflardan birinin hukuki selefi veya temsilcisi olarak kendisinin yaptığı işler hakkında, tanıklıktan çekinilemez.

MAHKEME TARAFINDAN TANIKLIKTAN ÇEKİNMENİN KABUL EDİLMEMESİNİN SONUCU NEDİR?

Hukuk Muhakemeleri Kanununun 253. maddesi şu şekildedir; “Tanık, kanuni bir sebep göstermeden tanıklıktan çekinir, yemin etmez veya göstermiş olduğu sebep mahkemece kabul edilmemesine rağmen tanıklık yapmaktan çekinirse 500 Türk Lirasından 5.000 Türk Lirasına kadar disiplin para cezasına ve bu yüzden doğan giderleri ödemesine hükmedilerek, yeniden dinlenilmek üzere yargılama başka güne bırakılır. Tanık kendisine sorulan sorulara cevap vermez veya yemin etmemekte direnirse o mahkemece 2 haftayı geçmemek üzere disiplin hapsine mahkûm edilir.”

YALANCI ŞAHİTLİĞİN CEZASI NEDİR?

Türk Ceza Kanunu’nun “Yalan Tanıklık Suçu” başlıklı 272/2 maddesinde: “Mahkeme huzurunda ya da yemin ettirerek tanık dinlemeye kanunen yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak tanıklık yapan kimseye 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir. “şekilde düzenlenmiştir. Hakim, tanığın beyanlarından şüphelenir ve yalancı şahitlik yaptığına yönelik kanaat getirirse tanık hakkında yasal işlem başlatılması için Cumhuriyet savcılığına bildirimde bulunabilir. Yapılacak olan soruşturma ve sonrasında Asliye Ceza Mahkemesinde yargılama sonucunda tanığım hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verilebilir.