HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ NERLERDİR?

HUKUKA UYGUNLUK NE DEMEKTİR?

Bir ceza kuralının suç saydığı bir fiile, başka bir kural izin veriyorsa, artık o fiilin hukuk düzeni tarafından yasaklanmadığı, hukuk düzeni ile çatışmadığı, başka bir deyişle hukuka aykırı olmadığı kabul edilecektir. Bir ceza kuralının yasakladığı fiile izin vererek onu meşru hale taşıyan kurallara “hukuka uygunluk nedenleri” denir.

5237 sayılı TCK’da düzenlenen hukuka uygunluk nedenleri şunlardır:

-          Kanunun Hükmünü Yerine Getirme

-          Amirin Emrinin Yerine Getirilmesi

-          Meşru Savunma Hakkın Kullanılması

-          İlgilinin Rızası

KANUNUN HÜKMÜNÜN YERİNE GETİRİLMESİ NEDİR?

TCK madde 24 ‘e göre; ‘’Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.’’

Ödev yükleyen ya da yetki veren bir hukuk normunun gerekli durumlarda kişi ya da kişiler tarafından kullanılması halinde o kişiye ceza verilmez. Örneğin; kolluk görevlilerinin bulunmadığı bir anda suç işlenmişse ve suçlu da kaçmak üzereyse o anda orada bulunan herkes tarafından o kişi yakalanabilir. Bu halde o yakalama işlemini yerine getiren kişi veya kişilere ceza verilmez çünkü kanun hükmünü yerine getirmişlerdir.

AMİRİN EMRİNİN YERİNE GETİRİLMESİ NEDİR?

TCK madde 24 ‘e göre; ‘’Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.

Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.

Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.’’

Madde hükümlerinde yer alan şartların hepsi bir arada bulunmalıdır. Söz konusu emrin ast tarafından yerine getirilmesi gerekir. Önemle belirtmek gerekirse emrin konusu suç ise ast bu emri yerine getirmemelidir. Gerekli şartlara uyarak amirin emrini yerine getiren kişi hukuka uygun hakaret etmiş olur ve cezalandırılmaz.

MEŞRU SAVUNMA NEDİR?

TCK 25’e göre 1)Gerek kendisine ve gerek başkasına ait bir hakka yönelmiş, gerçekleşen, gerçekleşmesi ya da tekrarı muhakkak olan haksız bir saldırıyı o anda hal ve koşullara göre saldırı le orantılı biçimde defetmek zorunluluğu ile işlenen fiillerden dolayı ceza verilemez.

 Sadece gerçekleşen değil, gerçekleşmesi veya tekrarı muhakkak saldırılara karşı da meşru savunma mümkündür. Meşru savunmanın koşullarının bir arada gerçekleşmesi hallerinde yasal savunma söz konusu olur ve meşru savunma içerisinde bulunan kişi hukuka uygun hareket etmiş olarak değerlendirilir.

HAKKIN KULLANILMASI NEDİR?

TCK madde 26 ‘e göre; ‘’Hakkını kullanan kimseye ceza verilmez.’’

Kullanılan hakkın hukuken korunan ve tanınan bir hak olması ayrıca hakkın doğrudan doğruya kullanılabilir olması gerekir. Hakkın kullanılması bir hukuka uygunluk sebebi olarak değerlendirilir.

İLGİLİNİN RIZASI NEDİR?

TCK madde 26‘nın 2. fıkrasına göre; ‘’Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilemez.’’

Rıza açıklayan kimse bu yeteneğe sahip olmalıdır. Rıza beyanı kişinin özgür iradesi ile fiilden önce yapılmalı ve fiil tamamlanana kadar geri alınmamış olmalıdır. Ayrıca rızanın konusu mağdurun tasarrufta bulunabileceği bir hakkına ilişkin olmalıdır. Bu şartların bir arada bulunması halinde ilgilinin rızası geçerli kabul edilir ve fiil hukuka uygundur.