İDAREYE KARŞI AÇILAN TAM YARGI VE İPTAL DAVALARI

İptal Davası

İptal davası, idarenin yapmış olduğu hukuka aykırı bir idari işlem ile menfaati ihlal edilen kişilerin, hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması için açabileceği bir idari dava türüdür. İptal davası sonucunda idari işlemin iptaline karar verilmesi halinde idari işlem geriye etkili olarak, baştan itibaren ortadan kalkmaktadır.

İdarenin hukuka aykırı işlemi sebebiyle menfaati ihlal edilen herkes tarafından iptal davası açılabilir. Yani idari işlemle ilgisi olmayan ya da idari işlemle menfaati ihlal edilmeyen kişiler tarafından iptal davası açılamaz. Söz konusu menfaat; güncel, meşru ve kişisel olmalıdır. Kişinin menfaati, maddi menfaat olabileceği gibi manevi varlığını ilgilendiren bir menfaat de olabilir.

İptal davası idari işlemin öğrenilmesinden itibaren idare mahkemelerinde 60 gün, vergi mahkemelerinde ise 30 gün içerisinde açılmalıdır.

Tam Yargı Davası

Tam yargı davası, idarenin eylem ve işlemleri ile kişisel hakları zarara uğrayan ya da uğraması muhtemel olanların hakkın yerine getirilmesi veya zararının giderilmesi için açabildikleri bir idari dava türüdür. Tam yargı davası medeni hukuktaki tazminat davasının idare hukukundaki karşılığı olarak karşımıza çıkar. İptal davaları idarenin hukuka aykırı işlemlerine karşı açılabilirken, tam yargı davaları idarenin eylem ve işlemlerinin hukuka aykırı olup olmadığına bakılmaksızın idarenin gidermekle yükümlü olduğu zararın karşılanması için açılmaktadır. Tam yargı davasını idarenin eylemleri ve işlemleri nedeniyle hakları doğrudan ihlal edilen herkes açabilir. Buradaki hak ihlali iptal davalarındaki menfaat kavramı kadar geniş kapsamlı yorumlanmaz.

Bir idari eylem veya işlem nedeniyle hakkı zarara uğrayanlar, bu eylem veya işlemi öğrendikten itibaren 1 yıl, her halde 5 yıl içerisinde idareye zararının giderilmesi için başvurmak zorundadır. Başvurunun reddedilmesi halinde, başvurunun reddi tarihinden itibaren 60 gün içerisinde idari yargı yolunda tam yargı davası açılması gerekir. İdarenin başvuru tarihinden itibaren 60 gün içerisinde herhangi bir cevap vermemesi durumunda, idare başvuruyu reddetmiş sayılır. Bu durumda idarenin başvuruyu reddetmiş sayıldığı tarihten itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemelerinde dava açılması gerekir.

İptal davası sonucunda verilen iptal kararından, iptal edilen idari işlem ile menfaati ihlal edilen herkes yararlanır. Örnek olarak kanuna aykırı bir genelgenin iptali durumunda, bu idari işlemin yürürlükten kalkması nedeni ile bu sonuçtan herkes yararlanacaktır. Ancak kişinin idareye karşı açtığı tam yargı davasında sadece kazanan taraf bu sonuçtan yararlanacaktır. Örnek olarak belediyenin çevre düzenlemesi nedeni ile taşınmazında hasar meydana gelen kimse, idarenin zararı karşılamaya mahkûm edilmesi durumunda bu sonuçtan sadece kendisi yararlanır.

İdari eylemlere karşı 60 günlük dava açma süresi söz konusu iken idari işlemler için işlemin tebliğinden itibaren idare mahkemelerinde 60 gün ve vergi mahkemelerinde 30 gün içinde tam yargı davası açılmalıdır. Bu süreler, hukuken zamanaşımı süresi değil, hak düşürücü süre niteliğindedir. Kural olarak tüm idari işlemlere karşı tam yargı davası açılırken bu dava açma süreleri uygulanır. 

Tam Yargı Davası ve İptal Davası Birlikte Açılabilir Mi?

Tam yargı davası ve iptal davası birlikte açılabileceği gibi iptal davasının sonucunda verilen iptal kararından sonra da tam yargı davası açılabilir. Bu durumda kesinleşen iptal kararının tebliğinden itibaren davacının 60 gün içerisinde tam yargı davasını açması gerekir.