İŞ KAZASI NEDİR? İŞ KAZASI HALİNDE İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Meydana gelen iş kazaları neticesinde çok sayıda işçi yaralanmakta ve bazen bu kazalar ölümle de sonuçlanabilmektedir. Bu nedenle işçinin çalışma koşullarının iyileştirilmesi, işyerinde meydana gelebilecek kazaların önlenmesi için işverenler tarafından iş sağlığı ve güveliği tedbirlerinin eksiksiz yerine getirilmesi gerekir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda iş kazası; ‘’İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olay’’ olarak, Dünya Sağlık Örgütü ise; “Önceden planlanmamış, çoğu zaman yaralanmalara, makine ve teçhizatın zarara uğramasına veya üretimin bir süre durmasına yol açan olay” olarak tanımlamaktadır.

Kanun hükmü kapsamında yaşanan bir kazanın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için bazı koşulların bir arada bulunması gerekir.

- Kazaya uğrayanın sigortalı olması,

- Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması,

- Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan hususlardan birine göre kazaya uğraması,

- Kazada nedensellik yani illiyet bağının bulunması

Halinde meydana gelen olaylara iş kazası denir. Her ne kadar meydana gelen olayın sigortalı işçinin başına geldiğinde iş kazası olarak kabul edildiği belirtilse de bir kişi, çalıştığı sırada iş kazası sayılan haller tanımına giren bir kaza geçirdiği takdirde, aynı sigortalı bir işçi gibi değerlendirilir ve sigortalı bir işçinin sahip olduğu tüm haklardan yararlanabilir. Bu durumda işveren kayıt dışı işçi çalıştırdığı için para cezası ile cezalandırılacaktır.

Bununla birlikte 5510 sayılı kanunun 13. maddesinde belirtilen unsurlarında gerçekleşmesi gerekli olup kanun hükmü şu şekildedir;

- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında,

- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

- Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında

Kazanın meydana gelmesi halinde iş kazası olduğu kabul edilir.

İşyerinde meydana gelen iş kazalarına örnek vermek gerekirse; elektrik kazaları, düşme, kafadan darbe alma, tedavi gerektirmeyen, ölümle sonuçlanan, yaralanma ile sonuçlanan, sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar şeklinde örneklenebilir.

İş Kazası Halinde İşçinin Hakları Nelerdir?

İş kazasına maruz kalmış işçinin kendisi ve yakınlarına birtakım haklar tanınmıştır. İşçiye hangi haklarının tanınacağı kazadan önceki ve sonra ki sağlık durumu kıyaslanarak belirlenir.

1.     Geçici İş Göremezlik Ödeneği (Rapor Parası): İşçinin iş kazası nedeniyle işe gidememesi, istirahat etmesi halinde gelir kaybının önlenmemesi için verilir. Ödeme kaza sebebiyle yapılan tedavinin şeklinde göre değişiklik gösterir. İşçi yatarak tedavi ediliyorsa günlük kazancın yarısı kadar, ayakta tedavi ediliyorsa günlük kazancın üçte ikisi kadar ücret verilir.

2.     Ölüm Aylığı: İş kazası neticesinde işçinin ölmesi halinde işçinin mirasçılarına/yakınlarına bağlanır. İşçinin bir gün bile çalışması bu aylığın bağlanması için yeterlidir.

3.     Cenaze Ödeneği: İş kazası neticesinde işçinin ölmesi halinde cenazesinin gerçekleştirilebilmesi için verilir. Cenaze ödeneği cenazeyi kaldıracağını belgeleyen kişilere, kazayı geçiren kişinin eşine, eşi olmaması durumunda çocuklarına; eşi ve çocukları olmaması durumunda anne babasına verilir. (2021 yılı cenaze ödeneği miktarı 918,00 TL’dir.)

4.     Sürekli İş Göremezlik Ödeneği: İş kazası neticesinde işçiye uygulanan tedaviye rağmen tamamen iyileşmemesi ve melekte kazanma gücünü en az yüzde 10 kaybetmesi halinde verilir.

5.     Evlenme Ödeneği (Çeyiz Parası): Ebeveynlerinden dolayı ölüm aylığı alan kız çocuklarının evlenmesi halinde ölüm aylığı kesilir ve 5 yıl içinde talep etmeleri halinde iki yıllık ölüm geliri evlenme ödeneği olarak verilir.

6.     Maddi ve Manevi Tazminat: İş kazası sonrasında işçi işverene karşı maddi ve manevi talepli dava açabilir.

7.     Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: İş kazası sonrasında işçinin ölmesi halinde yakınları işverene karşı maddi ve manevi talepli dava açabilir.

8.     Ceza Davası İçin Şikâyet: İş kazası sonucunda yaralanan işçi, işçinin ölümü halinde yakınları işvereni savcılığa şikâyet edebilirler. Savcılığın iddianameyi düzenlemesinin ardından ceza davası görülür.