KRİPTO PARALAR YASAL MIDIR?

KRİPTO PARA NEDİR?

Kripto para, dijital ortamlara özgü şifrelenmiş sanal bir paradır. Kripto paralar üçüncü kişinin, bir merkezin ya da bir kurumun varlığı ve onamına gerek duymaz. Taraflar arasında gerçekleşen bir sisteme sahip olmanın sonucu olarak herhangi bir ülkenin merkez bankasına bağlı olarak üretilmez. Ülkelerin siyasi ya da ekonomik ortamından etkilenmez, değiştirilemez ve silinemez. Bununla beraber kripto paraların borsa vasıtasıyla nakde dönüştürülmesi de mümkündür.

İlk kripto para birimi, Bitcoin’dir. Sınırlı adette olması sebebiyle arz-talep dengesine göre birim fiyatı belirlenir. Fakat her para birimi Bitcoin gibi sınırlı üretilmek zorunda da değildir. Bitcoin’den sonra Ethereum (ETH), Tether (USDT) gibi farklı kripto paralar da ortaya çıkmıştır. Bunlara altcoin denilmektedir.

TÜRKİYE'DE KRİPTO PARALARA İLİŞKİN YAPILAN DÜZENLEMELER NELERDİR?

Kripto paralar, yaşadığımız yüzyılda teknolojinin gelişmesiyle önemli hale gelmeye başlamıştır. Üstelik sanal paraları kabul eden şirketlerin sayısı oldukça fazladır ve bazı ülkelerde Bitcoin ile vergi ödemeleri mümkün hale dahi gelmiştir. Ülkemiz de benzer gelişmelere kayıtsız kalmamakta ve birtakım çalışmalar yapılmaktadır. Ancak çalışmalar tamamlanmadığından ötürü Türkiye’de kripto paraların yasal durumu hala belirsizliğini korumaktadır.

Türkiye’deki mevcut yasal düzenlemelerde kripto paranın tanımı yer almamaktadır. Fakat 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu m. 198 hükmünde paraya eşit sayılan değerler belirtilmiştir. İlgili madde dikkate alındığında kripto paralar para olarak nitelendirilememektedir;

“Madde 198- (1) Devlet tarafından ihraç edilip de hamiline yazılı bonolar, hisse senetleri, tahviller ve kuponlar, yetkili kurumlar tarafından çıkarılmış olup da kanunen tedavül eden senetler, tahviller ve evrak ile milli ziynet altınları, para hükmündedir.”

Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemlerinin Faaliyetleri Hakkında Kanun’un m. 3/ç hükmünde ise elektronik para şu şekilde tanımlanmıştır:

“Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, bu Kanunda tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değeri ifade eder.“

BDDK,  kripto paraların elektronik para olarak da değerlendirilemeyeceğini belirtilmiştir:

“Herhangi bir resmi ya da özel kuruluş tarafından ihraç edilmeyen ve karşılığı için güvence verilmeyen bir sanal para birimi olarak bilinen Bitcoin, mevcut yapısı ve işleyişi itibarıyla Kanun kapsamında elektronik para olarak değerlendirilmemekte, bu nedenle de söz konusu Kanun çerçevesinde gözetim ve denetimi mümkün görülmemektedir.’’

Sonuç olarak kripto paraların Türk hukukundaki niteliği hala belirsizliğini korumaktadır. Vergilerin ancak kanunla düzenlenebilirliği ilkesi göz önünde tutulduğunda ülkemiz açısından mevcut durumda belirsizlik hâkimdir. Fakat bu belirsizliğin giderileceğine dair birtakım söylemler de mevcuttur. Eylül ayında Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 2021-2023 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program’da şu ifadeye yer verilmektedir:

“Dijital olarak alınıp satılabilen ve transfer edilebilen, dijital bir değeri temsil eden sanal varlıklar kullanılarak yapılan işlemlerin vergilendirilmesine yönelik çalışmalar sürdürülecek, bu varlıkların suçun finansmanında kullanılmasının önlenmesine yönelik bir takip mekanizması tesis edilecektir.”

TCK m. 2 ye göre “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz.” Kripto paraların alım satımına dair kanunda bir suç düzenlenmediğine göre kripto para alım satımı yasaldır. Aynı sebeple kripto para madenciliği de yasaldır. Fakat kripto paralarla işlenebilen suçları bu durumlarla karıştırmamak gerekir. Zira kripto para aracılığıyla dolandırıcılık yapmak, kara para aklama gibi işlemler elbette suç teşkil eder. Kripto paraların özellikle kara para aklama amacıyla kullanılması bazı devletler açısından kripto paranın yasaklanmasına sebep olmuştur. Örneğin Bangladeş kripto para birimini kullananların kara para aklamaya dair kanunlar gereğince hapis cezası ile cezalandırılabileceğini açıklamıştır.

Ülkemiz dışındaki uygulamaların bazıları aşağıdaki gibidir:

-          Avrupa Adalet Divanı 2015 yılında Bitcoin'in bir para birimi olduğuna, dolayısıyla bir emtia olmadığına ve Bitcoin alım satımının KDV’ye tabi olmadığına karar vermiştir.

-          Kanada da ise kripto para birimlerinin yasalara göre altın, gümüş gibi emtia olduğunu açıklanmıştır. Kripto paralar ticari kazanç ya da bir değer artış kazancı şeklinde vergilendirilmeye tabi tutulmaktadır.

-          İngiltere’de ise döviz olarak değerlendirilmekle beraber döviz açısından belirlenen kurallar, Bitcoin açısından da geçerlidir.