MOBBİNG NEDİR?

MOBBİNG NEDİR?

Mobbing iş yerinde çalışan kişiye karşı aynı iş yerinde bulunan işveren, yetkili veya çalışan bir veya birden çok kişi tarafından uygulanan psikolojik taciz, şiddet, düşmanca tutum vb. davranış veya tutumlardır. Bu konuya ilişkin yasal düzenlemeler, İş Kanunu ve Borçlar Kanunu’nda bulunmaktadır.

MOBBİNG TÜRLERİ NELERDİR?

Mobbingin pek çok türü olmakla birlikte genel başlıklar altında ele alındığında üç başlık altında toplayabiliriz. Bunlara bakacak olursak,

1-    Düşey Mobbing 

İşveren, işveren vekili, amir ya da yöneticinin uyguladığı mobbingdir. Düşey mobbingte fail gücünü işyerindeki hiyerarşik yetkiden almaktadır. Düşey mobbing olarak adlandırılan bu durumda, fail elinde bulunan sevk ve idare etme, talimat verme gibi yetkilerini kötüye kullanarak mobbing uygulamaktadır. Yani düşey mobbingte hiyerarşik üstünlüğü elinde tutan kişi, kendisinden daha düşük seviyedeki bir başka çalışana karşı işyerinde psikolojik taciz uygulamaktadır.

2-     Dikey Mobbing

Dikey mobbing, çalışanın yöneticiye psikolojik şiddet uygulamasıdır. Aşağıdan yukarıya doğru alt kademede bulunan çalışanın kendisinden üst kademedeki çalışana uyguladığı dikey mobbingte, birden çok çalışanın psikolojik taciz niteliğinde davranışlar sergileyerek birlikte hareket etmesi gerekir. Bu şekilde alt kademede çalışan kişiler birlikte hareket ederek üst kademelerinde bulunan kişiyi mağdur edip kendi aleyhlerine güç dengesini değiştirmek suretiyle mobbing uygulamış olurlar. Dikey mobbing, üstün yetkisinin alt çalışanları tarafından tartışılır duruma geldiği hallerde meydana gelmektedir.

3-    Yatay Mobbing

Genelde eşit koşullar içinde bulunan çalışanların rekabet, kişisel hoşnutsuzluk, çekememezlik gibi gerekçelerle birbirlerine uyguladıkları psikolojik şiddettir. Eşitler arası mobbing olarak da adlandırılır.

Yatay mobbing ast-üst ilişkisine dayanmayan ve daima eşit konumdakiler arasında meydana gelen mobbingdir. Genellikle rekabetçi kişiliğe sahip çalışanlar tarafından aynı konumda bulunan diğer çalışma arkadaşlarına psikolojik baskı uygulanması şeklinde vücut bulur. Bu duruma genellikle çalışanlardan biri lehine işveren veya işveren vekilinin taraf olması ya da diğer çalışanların mobbinge destek vermesi veya diğer çalışanların mobbing uygulayan kişiyle birlikte hareket etmesi sebebiyet verir.

MOBBİNG NASIL İSPATLANIR?

İşyerinde yapılan psikolojik baskı, sözlü tacizler, görev kapsamı dışındaki emirler mobbing niteliği olan görüşmeler ses kaydına alınabilir. Başka yolla ispatı mümkün olmayan bir konuşmanın, ses kaydı altına alınması hukuka aykırı olarak görülmemektedir. TCK 132 maddesinde: ‘’Kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaları, taraflardan herhangi birinin rızası olmaksızın bir aletle dinleyen veya bunları bir ses alma cihazı ile kaydeden kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’’ demektedir. Burada genel kurala bakıldığında usulsüz olarak elde edilen bilgi ve belgeler mahkeme nezdinde delil olarak kullanılamaz. Ancak Yargıtay’ın mobbing özelinde istisnai bir kararı bulunmaktadır. Yargıtay, verdiği kararda eğer kişi bu yoldan başka şekilde kendisine yapılan mobbingi ispat edemiyorsa yapılan gizli kayıtların geçerli delil olarak kabul edebileceği yönünde karar vermiştir. Bunun yanında işçi, tanık gibi her türlü delille de mobbinge maruz kaldığını ispat edebilir.

MOBBİNG UYGULAMANIN CEZAİ YAPTIRIMI VAR MIDIR?

Mobbing adli bir suçtur. Bir anlamda manevi işkence sayılabilecek bu suçun cezası Türk Ceza Kanunu’nun 94. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili hükmün 1. fıkrasında “Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden acı çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açacak davranışları gerçekleştiren kamu görevlisi hakkında üç yıldan on iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.” şeklinde yer almaktadır. Aynı zamanda manevi işkencenin düzenlendiği 94/3. maddesinde de “Fiilin cinsel yönden taciz şeklinde gerçekleşmesi halinde, on yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.” şeklinde de hükmü bulunur. Bunun yanı sıra Türk Ceza Kanunu’nun 105 ve 109. maddelerinde de farklı işleniş şekillerine göre cezai yaptırımlar düzenlenmiştir.

Ayrıca yukarıda yazılı cezaların yanı sıra çalışanın maddi ve manevi tazminat davası hakları saklı kalmak kaydıyla hukuki haklarını arama hakkı da bulunmaktadır.

MOBBİNGE MARUZ KALANLAR NERELERE BAŞVURU YAPABİLİRLER?

Mobbinge maruz kalanlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına, Anayasa Mahkemesi, CİMER, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ve İl, İlçe İnsan Hakları Kurullarına başvuru yapabilirler.