SORUŞTURMA EVRESİ

Ceza Muhakemesi, soruşturma ve kovuşturma olmak üzere iki ana evreden oluşmaktadır. Yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evre soruşturma evresi olarak tanımlanmaktadır. Soruşturma evresindeki amaç, iddia edilen suçun oluşup oluşmadığının tespiti ve soruşturma evresinin tamamlanmasıyla şüpheli hakkında kamu davası açılıp açılmayacağının yani kovuşturma evresine geçilip geçilmeyeceğinin tespitidir.

SORUŞTURMA EVRESİ GİZLİ MİDİR?

Ceza Muhakemeleri Kanunun 157. madde hükmünde soruşturma evresinin gizliliği düzenlemiş olup madde hükmü şu şekildedir; ‘’Kanunun başka hüküm koyduğu hâller saklı kalmak ve savunma haklarına zarar vermemek koşuluyla soruşturma evresindeki usul işlemleri gizlidir.’’ Soruşturma aşamasının gizli olması; adaletin, gerçeğe ulaşmanın, savunma hakkına zarar vermemenin ve masumiyet karinesinin bir gereğidir. Aksi halde kişilerin yargılanmadan toplum tarafın infaz edilmesi gündeme gelecektir. Bu durumda hakkında suç şüphesi olan kişilerin madden ve manen yıpranmasına, zarar görmesine neden olmaktadır. Bu nedenle aslolan soruşturma aşamasında usuli işlemlerin gizli olmasıdır. Bu gizlilik soruşturma aşaması sona erene kadar devam eder.

 SORUŞTURMA EVRESİNDE DOSYADAN KİMLER ÖRNEK ALABİLİR?

Ceza Muhakemeleri Kanunun 153. madde hükmü uyarınca; şüpheli müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir. Her ne kadar şüpheli müdafiin dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi var ise de bu durum soruşturmanın amacını tehlikeye düşürecekse Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilir.

Kısıtlama kararı sadece aşağıda belirtilen suçlara ilişkin yürütülen soruşturmalarda verilebilir:

-          Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),

-          Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),

-          Çocukların cinsel istismarı (madde 103),

-          Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

-          Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),

-          Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),

-          Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316),

-          Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk

SORUŞTURMA EVRESİ NE KADAR SÜRER?

Soruşturma evresinin ne kadar süreceğine ilişkin kanunla yapılan herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Soruşturmanın süresi suçun türüne, şüpheli sayısına değişkenlik göstermekteyse de kabul edilen ilke soruşturma evresinin en kısa sürede ve ivedilikle tamamlanmasıdır.

SORUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA İLİŞKİN KARAR NEDİR?

Cumhuriyet Başsavcılığına, kolluk makamlarına veya ilgili kurumlara yapılan ihbar veya şikâyetler ile ilgili savcılık makamının işlem yapılmasını gerekli görmemesi halinde ihbar ve şikâyeti konu edinen soruşturmanın başlatılmamasıdır.

Soruşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilebilmesi için;

-          Savcılığa ulaşan ihbar veya şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmaksızın açıkça anlaşılması halinde soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar verilecektir.

-          Savcılığa ulaşan ihbar veya şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilecektir.

SORUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA İLİŞKİN KARARA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Savcılık tarafından verilen soruşturmaya yer olmadığına ilişkin karar ihbar eden veya şikâyette bulunan kişiye bildirilir. Bu karara karşı CMK’nun 173. maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.

KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA İLİŞKİN KARAR (TAKİPSİZLİK KARARI) NEDİR?

Kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar, diğer bir adı ile takipsizlik kararı soruşturma evresini sonlandıran kararlardan biridir. Savcılık tarafından bir suç ile ilgili yürütülen soruşturmanın kamu davası açılmasına yetecek şüpheyi oluşturan delillere erişilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hallerinde kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar verilecektir. Şikâyete tabi suçta şikâyetin olmaması, dava zamanaşımı süresinin dolması, suç işleyen kişinin 12 yaşından küçük bir çocuk olması, suçun özel veya genel af kapsamında affı, şüphelinin ceza ehliyetinin olmaması halleri kovuşturma olanağının bulunmadığı durumlardır.

KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA İLİŞKİN KARARA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

Savcılık tarafından verilen kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar yani takipsizlik kararına karşı itiraz etmek suretiyle üst mercie başvurulabilir. Savcılık tarafından verilen kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar ihbar eden veya şikâyette bulunan kişiye bildirilir. Bu karara karşı CMK’nın 173. maddedeki usule göre itiraz edilebilir. Suçtan zarar gören, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde, bu kararı veren Cumhuriyet Savcısının yargı çevresinde görev yaptığı Ağır Ceza Mahkemesinin bulunduğu yerdeki Sulh Ceza Hakimliği, itiraz edebilir. Kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz kamu davasının açılmasını gerektirebilecek olaylar ve delilleri belirten dilekçe ile yapılmalıdır.