TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYBI NASIL OLUR?

Devletler hangi kişilerin ya da ülke vatandaşlarının kendi vatandaşı olabileceğine kanunlar çerçevesinde karar verme hak ve yetkisine sahiptir. Kişiler de devletler tarafından vatansız bırakılmama hakkına sahiptir. Vatandaşlıktan çıkarılacak kişinin vatansız kalma durumu mevcut ise, vatandaşlıktan çıkarma işlemi gerçekleşmeyecektir. Eğer ki kişi, vatandaşlıktan çıkmak istiyor ise devlet keyfi olarak çıkma talebini de reddetmeyecektir.

Türk vatandaşlığının kaybı 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununda düzenlenmiştir. Bu kapsamda Türk vatandaşlığının kaybı yetkili makam kararıyla veya seçme hakkının kullanılması yolu ile gerçekleşmektedir.

I. TÜRK VATANDAŞLIĞININ YETKİLİ MAKAM KARARIYLA KAYBI

1. İzin almak Suretiyle Türk Vatandaşlığından Çıkma

Türk vatandaşlığından çıkabilmek için dört şartın gerçekleşmiş olması gerekir.

-Vatandaşlıktan çıkmak isteyen kişi; ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmalıdır.

-Yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olmalı veya kazanacağına ilişkin inandırıcı belirtiler bulunmalıdır.

-Herhangi bir suç veya askerlik hizmeti nedeniyle aranan kişilerden olmamalıdır.

-Hakkında herhangi bir mali ve cezai tehdit bulunmamalıdır.

Çıkma talebinde bulunan vatandaş; yurt içinde ikamet ediyor ise ikamet edilen yer valiliğine, yurt dışında ikamet ediyor ise dış temsilcilere bizzat veya özel yetkili vekâlet ile başvuruda bulunmalıdır. Vatandaşlıktan çıkmak için başvuran kişiye izin kararından itibaren 2 yıl geçerli olmak üzere vatandaşlıktan “çıkma izin belgesi” verilir. Vatandaş bu iki sene içerisinde vatandaşlıktan çıkmak ve dolayısıyla başka ülke vatandaşlığını kazandığını resmi olarak belgeleyen evrakı yurtdışında büyükelçilik ve başkonsolosluğa yurtiçinde ise ikamet edilen yer valiliğine bildirmek zorundadır. Bildirim yapılmaması halinde çıkma izin belgesi geçersiz hale gelecektir.

Çıkma izni, alarak yabancı olan kişi eğer Türk vatandaşlığını doğum ile kazanmış ise Mavi Kart alma hakkına sahiptir. Vatandaşlıktan çıkmak isteyen kişi, aynı zamanda başka bir devlet vatandaşı ise, önceden yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanmış olduğunu belgelendiğinde, "çıkma belgesi'' kendisine derhal verilir ve Türk vatandaşlığını kaybeder. Çıkma belgesi yalnızca başvuruda bulunan ilgiliye imza karşılığı teslim edilir. Kişi, Türk vatandaşlığını kaybettiği andan itibaren artık yabancı statüsüne tabi olacaktık.

Çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin; seçme ve seçilme hakkı, muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları ile askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü yoktur. Aynı zamanda bir kadroya dayalı ve kamu hukuku rejimine tabi olarak asli ve sürekli kamu hizmeti görevlerinde bulunamazlar. Bu kişilere Mavi Kart düzenlenerek Türk vatandaşına tanınan diğer haklardan faydalanmaları sağlanmaktadır.

2. Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığını Kaybettirme

5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununda sayılı eylemlerde bulunduğunu resmi makamlar tarafından tespit edilen kişinin Türk vatandaşlığı Cumhurbaşkanı kararı ile kaybettirilir. Türk vatandaşlığını kaybettirme kararı şahsi nitelikte olduğundan sebeple, eş ve çocuklara tesir etmeyecektir.

a) Yabancı bir devletin, Türkiye'nin menfaatlerine uymayan herhangi bir hizmetinde bulunup da bu görevi bırakmaları kendilerine yurt dışında dış temsilcilikler, yurt içinde ise mülki idare amirleri tarafından bildirilmesine rağmen, üç aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içerisinde kendi istekleri ile bu görevi bırakmayanlar,

b) Türkiye ile savaş halinde bulunan bir devletin her türlü hizmetinde Cumhurbaşkanının izni olmaksızın kendi istekleriyle çalışmaya devam edenler,

c) İzin almaksızın yabancı bir devlet hizmetinde gönüllü olarak askerlik yapanlar, Türk vatandaşlığını yetkili makam kararıyla kaybedeceklerdir.

d) Kanunda yazılı suçlar nedeniyle hakkında soruşturma veya kovuşturma yürütülen ve yabancı ülkede bulunması nedeniyle kendisine ulaşılamayan vatandaşlar, bu durumun soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı veya kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından öğrenilmesinden itibaren bir ay içinde vatandaşlıklarının kaybettirilmesi amacıyla Bakanlığa bildirilir. Bakanlıkça Resmî Gazetede yapılan yurda dön ilanına rağmen üç ay içinde yurda dönmemeleri halinde, bu kişilerin Türk vatandaşlıkları Cumhurbaşkanı kararıyla kaybettirilebilir.

Türk vatandaşlığının kaybettirilmesi Cumhurbaşkanı kararının Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren hüküm ifade eder. Kaybettirme kararları şahsidir, ilgilinin eş ve çocuklarına tesir etmez.

3. Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığının İptali

Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edilir. İptal kararı ilgili kişiye bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazanan eş ve çocuklar hakkında da uygulanacaktır.

II. TÜRK VATANDAŞLIĞININ SEÇME HAKKI İLE KAYBI

Kanunda sayılı belirli şartların bulunması halinde Türk vatandaşı çocukların ergin olmalarından itibaren üç yıl içerisinde seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşlığından çıkabileceğini kabul edilmiştir.

Kanuna göre;

1. Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle doğumla Türk vatandaşı olanlardan, yabancı ana veya babanın vatandaşlığını doğumla veya sonradan kazananlar.
2. Ana ya da babadan dolayı soy bağı nedeniyle Türk vatandaşı olanlardan, doğum yeri esasına göre yabancı bir devlet vatandaşlığını kazananlar.
3. Evlat edinilme yoluyla Türk vatandaşlığını kazananlar.
4. Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşı oldukları halde, sonradan yabancı ana veya babasının vatandaşlığını kazananlar.
5. Herhangi bir şekilde, Türk vatandaşlığını kazanmış ana veya babaya bağlı olarak Türk vatandaşlığını kazananlar.

Bu kişiler ergin olmalarından itibaren üç yıl içinde Türk vatandaşlığından ayrılabilirler. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için seçme hakkını kullanacak kişinin vatansız kalmaması gerekmektedir. Eğer kişinin Türk vatandaşlığından başka bir devlet vatandaşlığı yoksa seçme hakkını kullanamayacaktır.