UZLAŞTIRMA NEDİR?

Uzlaştırma, Türk Ceza Hukukuna özgü alternatif çözüm yolu olup uzlaştırma kapsamına giren bir suç nedeniyle fail ile mağdur veya kanuni temsilcisinin, uzlaştırmacı denilen bağımsız üçüncü kişi tarafından anlaştırılmaları suretiyle uyuşmazlığın giderilmesi sürecidir. Uzlaştırma ceza muhakemesinin hem soruşturma aşamasında hem de kovuşturma aşamasında uygulanabilir.

Uzlaştırma; failin yani şüpheli veya sanığın suç nedeniyle ceza almamasını, mağdurunsa yaşanılan olay nedeniyle uğradığı maddi ve manevi zararlarının tazmin edilmesini sağlamaktadır.

Bir suç nedeniyle soruşturma başlatıldığında öncelikle faile şüpheli sıfatı verilir. Daha sonra da soruşturmadan sorumlu Cumhuriyet Savcısı dosya üzerinden araştırma yapar ve suçun uzlaşma kapsamında olduğu sonucuna varırsa iddianame düzenleyebilecek durumda olmasına yani kamu davası açabilecek yeterli şüphe ve delil bulunmasına rağmen dosyayı uzlaştırma bürosuna gönderir. Akabinde dosyaya uzlaştırma bürosu tarafından tarafsız ve bağımsız, sicile kayıtlı bir uzlaştırmacı atanır. Kişi bu durumdan telefon, SMS, veya diğer elektronik araçlarla haberdar edilir. Uzlaştırmacı, dosya içindeki belgelerin birer örneği kendisine verildikten itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırır. Uzlaştırma bürosu bu süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir.(CMK m.253/12)

Daha sonra uzlaştırmacı, fail ile mağdura veya kanuni temsilcisine ulaşarak her iki tarafa da uzlaşma teklifinde bulunur. Şüphelinin, mağdurun veya suçtan zarar görenin reşit olmaması halinde, uzlaşma teklifi kanunî temsilcilerine yapılır. (CMK m.253/4) Bazen bu uzlaşma teklifi açıklamalı tebligat yoluyla ya da istinabe (uluslararası adli yardımlaşma) yoluyla da yapabilir. Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle mağdura, suçtan zarar görene, şüpheliye veya bunların kanunî temsilcisine ulaşılamaması halinde, uzlaştırma yoluna gidilmeksizin soruşturma sonuçlandırılır. (CMK m.253/6) Böyle bir hak kaybına uğramamak adına bir suçla karşı karşıya kalınması ya da bir mağdur olunması durumunda ulaşılabilir olunmasında hukuki yarar vardır. Ayrıca yurt dışında yaşanılması halinde avukata verilecek alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının yer aldığı özel yetki içeren vekaletnameyle avukat da uzlaştırma görüşmelerine katılabilir.

Uzlaşma teklifinden itibaren 3 gün içinde taraflardan biri kararını uzlaştırmacıya bildirmezse, o taraf teklifi reddetmiş sayılır. Uzlaşma teklifinin reddedilmiş sayılmasına rağmen, taraflar uzlaştıklarını gösteren belge ile en geç iddianamenin düzenlendiği tarihe kadar Cumhuriyet savcısına başvurarak uzlaştıklarını beyan edebilirler.

Uzlaşma teklifinin kabul edilmesi, doğrudan uzlaşıldığı ve uzlaşılmak zorunda olunduğu anlamına gelmemektedir. Uzlaştırma tarafların tamamen hür iradesine ve isteğine bağlıdır.  Öncelikle taraflar bir araya getirilerek ve müzakere ettirilerek uzlaştırılmaya çalıştırılır. Uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz. Ayrıca taraflar müzakereye katılmazsa, uzlaşmadıkları kabul edilir. Taraflar anlaşamazsa uzlaşma sağlanamaz. Taraflar anlaşırsa uzlaşma sağlanır.

Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde, taraflar uzlaşma tutanağını imzalar. Bu tutanakta neyin karşılığı uzlaşıldığı ayrıntılı olarak belirtilir. Örneğin; Belli bir meblağ para ödenmesi, mağdurdan özür dilenmesi, belli bir işte çalışılması vb. gibi. Tutanakta belirtilen uzlaşma karşılığının yerine getirilmesi halinde, fail hakkında Takipsizlik Kararı verilir. Karşılığın yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi halinde fail hakkında Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi Kararı verilir. Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararından sonra, uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, fail hakkında İddianame Düzenlenerek Kamu Davası Açılır.

Uzlaşmanın sağlanması halinde, mağdur tazminat davası açamaz; açılmış olan davadan feragat etmiş sayılır. Uzlaştırma gereğinin yerine getirilmemesi halinde uzlaşma raporu veya belgesiyle birlikte mağdur İlamlı İcra Takibi başlatabilir.

Uzlaştırma yoluna iddianame düzenlenebilecek haldeyken gidildiğinden uzlaşmama durumunda fail (şüpheli) hakkında iddianame düzenlenecek ve ardından yargılama yani kovuşturma evresi başlayacaktır. Sanık sıfatıyla yargılanılması neticesinde mahkeme tarafından faile ceza verilebilir. Mağdur da bu durumda zararını giderebilmek için faile karşı hukuk mahkemelerinde ayrıca tazminat davası açmak durumunda kalacaktır.

Ayrıca kovuşturma yani yargılama aşamasında suçun uzlaştırmaya tabi olduğu anlaşılıp uzlaşmanın sağlanması halinde Kamu Davası Düşer. Uzlaştırma tutanağında belirtilen isteğin ileri tarihe ertelenmesi, takside bağlanması durumunda ise Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılmasına karar verilir.